Autorica teksta: MSc Aleksandra Šušnjar
U prethodnom tekstu bilo je reči o resveratrolu kao sekundarnom metabolitu biljaka, njegovom poreklu, grožđu kao jednom od glavnih izvora i razlozima zbog čega je zainteresovao mnoge. Sada je vreme da njegovo prisustvo u vinovoj lozi sagledamo detaljnije sa drugog, poljoprivrednog, aspekta.
Sadržaj ovog jedinjenja varira u zavisnosti od sorte vinove loze, genotipa, uslova sredine i perioda zrenja. Nakuplja se mahom u svim vegetativnim i generativnim organima, počevši od lišća, lastara, pupoljaka, šepurine, korena, pa sve do bobica, gde ga ima u najvećoj meri. Ovakva distribucija resveratrola nije slučajna, jer je grozd upravo najosetljiviji deo biljke.
Koliko god težili drugačijem scenariju, neminovno je priznati da je proizvodnja visokokvalitetnog grožđa postala pravi izazov, ukoliko u obzir uzmemo sve ograničavajuće faktore koji nam stoje na putu ka ostvarenju tog cilja. Fitopatogene gljive predstavljaju jednu od glavnih prepreka. Načinom života ugrožavaju rast i razvoj čokota, uzrokuju degenerativne promene svih biljnih organa, prožimajući tako sve razvojne faze vinove loze. Međutim, prisustvo infekcija u najvećoj meri podstiče stvaranje resveratrola i sva istraživanja ovog fenomena govore u prilog postojanju pozitivne korelacije.
Šta se dešava kada dođe do infekcije?
Naime, inficirane biljke prepoznaju infekciju na biohemijskom nivou, nakon čega aktiviraju signalne molekule koji pokreću odbrambene mehanizme. Na taj način, kao odgovor na stres, biljka sintetiše i aktivira mnoga jedinjanja, od kojih najznačajniju grupu predstavljaju polifenoli, gde je i sam resveratrol. Njegova sinteza počinje odmah nakon prepoznavanja prisustva patogena, a mnogo pre pojave simptoma oboljenja, pa koncentracija resveratrola u okolnim tkivima raste istovremeno sa rastom i širenjem patogena. Na ovaj način, resveratrol formira hemijsku barijeru kojom se ograničava patogen, a samim tim u određenoj meri sprečava i dalje napredovanje infekcije, sve dok uslovi sredine ne postanu nepovoljni za njihov dalji razvoj i reprodukciju.
S obzirom na inhibitorno dejstvo na fitopatogene mikroorganizme, resveratrol se može smatrati prirodnim fungicididom biljnog porekla. Pod ovim pojmom podrazumevaju se metaboliti biljaka koji svojim prisustvom i aktivnošću ometaju razvoj, razmnožavanje i širenje patogena, ili sprečavaju nastanak infekcije.
Tokom evolucije, ali i genetskim inženjeringom, razvijene su sorte sa određenim nivoom otpornosti na pojedine fitopatogene gljive, a resveratrol važi za jedinjenje uključeno u pomenutu otpornost i to na neke od ekonomski najznačajnijih patogena kao što su prouzrokovači sive i crne truleži (Botrytis cinerea i Guignardia bidwellii), plamenjače i pepelnice (Plasmopara viticola i Uncinula necator).
Trenutno se na našem podneblju vinova loza gaji u okviru različitih sistema, poput organskog, ekološkog, integralnog i konvencionalnog. S obzirom na to da se primena sredstava za zaštitu bilja u konvencionalnim vinogradima vrši često i neopravdano, značajno je istaći da je rizik od nakupljanja primenjenih sredstava u grožđu i životnoj sredini, kao i razvoja rezistentnosti kod tretiranih organizama, veoma visok. Uzimajući u obzir negativne aspekte korišćenja sintetičkih sredstava za zaštitu bilja, sve više se pribegava redukciji njihove upotrebe i broja tretmana, kao i alternativnim, biološkim metodama, što rezultira pribegavanjem organskom konceptu vinogradarstva. Tako danas imamo bar desetak sertifikovanih organskih vinograda u Republici Srbiji, i taj broj ima tendenciju rasta u narednim godinama. Za to je od velikog značaja izbor otpornog, kvalitetnog i visoko rodnog sortimenta. Među prvim koje karakterišu navedene osobine izdvajaju se stare, odomaćene ili autohtone sorte. Za njih se pretpostavlja da su inicijalno bogatije resveratrolom što, pored ostalih osobina, doprinosi otpornosti, a nama daje prostor za istraživanje i delovanje u skladu sa prirodom, a ne protiv nje.